autor 
Media obiegła wiadomość, że dwunastoletnia dziewczyna urodziła dziecko. I jest to wiadomość straszna, bo młodsza nastolatka w ciąży to zawsze przykra wiadomość. Ale straszne też są na nią reakcje.
O sprawie dla dobra dziecka wiadomo niewiele. Ot podano, że dziewczyna ma 12 lat i urodziła zdrowego chłopca.
Nastoletnia matka się nie liczy
I to jest pierwsza rzecz, która bulwersuje mnie niemal za każdym razem, gdy media relacjonują poród jakiejś bardzo nieletniej matki. „Dziecko urodziło się zdrowe”, „córka otrzymała 9 punktów w skali Apgar” Nigdy słowa o matce. Czy jest cała, czy jej zdrowiu i życiu nic nie zagraża, czy zapewniono jej choćby opiekę psychologa. A pomijanie jej istnienia to pierwszy krok do dehumanizacji. I zawsze zastanawiam się, czy gdyby były zagrożenie życia, lekarze ratowaliby dziewczynę czy płód? Co jest ważniejsze, nastolatka w ciąży, czy ciąża?
Patologia 500+
Nie jestem fanką polityki PiS, ale nie jestem też fanką polaryzowania społeczeństwa. Że mądrzy i elita po jednej stronie, a debile i patola głosująca dla 500 zł po drugiej. Beneficjentami programu są ludzie głosujący na różne partie. Ale komentarz o 500+ jest ostatnią rzeczą o jakiej powinniśmy w tym momencie myśleć.
Bezimienna dla mediów nastoletnia matka nie jest jedyną dziewczyną w tak paskudnej sytuacji. Kilka lat temu media obiegła sprawa 12-letniej Gieni, która urodziła dziecko 29-letniemu mężczyźnie. Dziewczynka była z niewydolnej wychowawczo rodziny romskiej, ale zanim pokusicie się o komentarz nie na miejscu – społeczność romska mocno potępiła sytuację. Odcięli się od mężczyzny i nazwali go pedofilem, chociaż deklarował chęć poślubienia dziewczynki. Za sypianie z dziewczynką trafił zresztą do więzienia.
16-letnia Dżesika, mama dwójki
Ale jest jeszcze – nomen omen – Dżesika, przez „Dż” jak dżem. Jej matka ma pięcioro dzieci, ojciec – siedzi w więzieniu za seks z nieletnią. A gdy Dżesika miała 13 lat, dziecko zrobił jej 24-letni brat tego ojca. „Nie wiedział, że nie ma 15”. Sąd dał mu wyrok w zawiasach, ale Dżesika urodziła mu wkrótce dziecko drugie (a sąd odwiesił jego ojcu wyrok za seks z nieletnią i skumulował go z wyrokiem za włamania). Więcej o tej sprawie tutaj. Tak, nastoletnia matka korzystała z programu 500+, ale zawiniliśmy wszyscy.
Nastolatka w ciąży – winę ponosimy my
Te nieletnie ciąże to porażka nas, społeczeństwa. Jak myślę o sytuacji Dżesiki, to myślę o wszystkich zmarnowanych okazjach by przerwać zaklęty krok życia w patologicznej rodzinie. Wychowując się z takimi wzorcami miała nikłe szanse na to, by ich nie powielić. Ale szansę miała np. szkoła.
Brak nam porządnej edukacji seksualnej. Nie mówię o WDŻ, tam dzieciaki uczą się takich głupot jak:
Edukacja seksualna o której mówię, czyli prowadzona wg. standardów WHO, zmniejsza liczbę nieletnich ciąż:
Skandalem jest też to, że w Polsce do ginekologa można bez zgody rodzica iść dopiero w wieku 18 lat. A to oznacza, że dla nastolatków jedyną dostępną formą antykoncepcji są prezerwatywy.
Komentarz o „patologii 500+” jest ostatnim jaki powinien paść. Bo tylko stygmatyzuje, daje upust frustracji i chwilowe poczucie wyższości. Najłatwiej jest w klubie szyderców – szukać rozwiązań i działać na rzecz ich wprowadzenia – trudniej.
Nie ma czegoś takiego, jak „sama chciała”, gdy mówimy o dwunastolatce
I wreszcie, ostatnia rzecz podnosząca mi ciśnienie.
„Może sama chciała”.
Jako społeczeństwo ustaliliśmy, że dzieci (a dwunastolatka to wciąż dziecko) nie są w stanie świadomie podjąć decyzji o współżyciu. 15 lat, tyle wynosi w tym kraju wiek zgody. Właśnie dlatego byłam wściekła, gdy podczas debaty o Leaving Neverland i pedofilii Jacksona mówiono o tym, że dzieciaki same chciały. Nie możemy mówić o świadomej decyzji gdy ktoś nie jest świadomy. Stąd zawsze i wszędzie mówimy „gwałt na dziecku”. Nawet jakby samo zdjęło sobie majtki i poprosiło.
Dla mnie każda ciąża młodej dziewczyny to porażka społeczeństwa. Zanim rzucisz durny komentarz o 500+ albo głupiej rozpalonej młodzieży, zastanów się, czy zrobiłeś coś, aby takim sytuacjom zapobiegać.
Gdzie jest edukacja seksualna?
Gdyby dziewczyna (ta, Dżesika, Gienia, każda inna w podobnej sytuacji) otrzymała w szkole rzetelną wiedzę o antykoncepcji. O seksualności i o asertywności. Gdyby zauważyły w edukacji szansę, na życie lepsze niż życie ich rodziców. Gdyby spotkały na swojej drodze chociaż jedną osobę, która im powie, że są coś warte… takich tragedii byłoby mniej.
Uprzedzając złośliwą krytykę – co ja zrobiłam?
Poruszam tematy związane z seksualnością i pedofilią, te artykuły czyta nawet kilkadziesiąt tysięcy osób. Przykładowe:
Udało mi się przyczynić do usunięcia z rynku wydawniczego bardzo szkodliwej książki promującej np… proponowanie seksu wykładowcy w zamian za zaliczenie, albo spania z kim popadnie:
A na stories regularnie poruszam podobne tematy – np. bardzo ważna relacja z opisami molestowania seksualnego jakiej w szkole doświadczyły moje czytelniczki. Jest ponura i wstrząsająca.
Komentując coś o „500+”dajesz jedynie upust swojej złośliwości i przez chwilę czujesz się lepszy. Ale czy twoja reakcja uczyniła świat lepszym?
Zostawiam cię z tą myślą, Ania
![Oświeciła mnie Maryja (i to nie jest click-bait) – [TYGODNIK]](https://www.aniamaluje.com/wp-content/uploads/2019/01/IMG_3862-560x720.jpg)
Bardzo dobry tekst, Aniu.
Za każdym razem jak słyszę (czytam) o ciężarnych dziewczynkach, to zastanawiam się, gdzie byli dorosli? Rodzice? Nauczyciele? Zgadzam się z Tobą. Tragedia, która je spotkała, nie jest ich winą. To dzieci, które zostały zostawione samopas. Nawet jeśli pochodzą z „niesprawnej” rodziny, to powinny w szkole dostać podstawową wiedzę o życiu.
Te dziewczynki mogły zostać zmuszone do stosunku. Wiedzy o edukacji brakuje bardziej mężczyznom z takich środowisk, ze ich czyn może zakończyć się niespodzianka oraz warto wydać te kilka zl na zabezpieczenie, zamiast na alkohol.
edukacja seksualna o której mówię jest dla wszystkich uczniów, nie tylko dziewczynek
Świetny tekst. Zwłaszcza, ze mi samej aż ciśnie się momentami na usta głupi komentarz o 500+ po prostu z bezsilności. Dla mnie najgorsza wizja jest to, ze prawdopodobnie w niedługim czasie planuje mieć dzieci. I definitywnie nie chce ich wychowywać tutaj. Bardzo mnie to smuci, ale mam to do siebie, ze lubię patrzeć dlugodystansowo – jeśli październik nic nie zmieni, wybór będzie jasny. Pozdrawiam, Karola
ech, rozumiem twoje rozterki
Trochę wam zazdroszczę tych rozterek ja niestety nawet nie zastanawiam się czy tu czy nie bo .. no cóż muszę tu . Prowadzę co prawda mała firmę ale ciagle w nią inwestuje i już bardzo mi się to nie opłaca kończyć tylko działać co nie znaczy ze mnie nie interesuje i nie denerwuje sytuacja polityczna w kraju.. chciałabym wlasnie tego wszystkiego o czym piszecie. Dlatego moim zdaniem takie osoby nie powinny rezygnować i się wyprowadzać tylko pokazać ze jest wiele inteligentych ciekawych świata ludzi.. nie mogą zostać tu same Karyny i Seby. Może pisze nieskładnie jest późno ale wy wiecie… Czytaj więcej »
Sama mam 3 dzieci i kurcze mam tak samo. Szczególnie jak widze „znajomych” ktorzy super sobie radzą głównie dlatego ze sa tylko za granica. W Polsce prawdopodobnie mieliby problem z zaradnoscia życiowa. Ba! Widzialam takich co naprawde ten problem mieli, wyjechali i daja rade na pełnym luzie. Czasami walnełabym to wszystko, a czasem lubie ta smierdząca polsze 😛
I broń boże! Ilosc mojego potomstwa nie jest zależna od pincetplus😂😂😂😂😂. Planowalam swoja rodzine zanim haslo pincetplus bylo modne. 🤣🤣🤣🤣🤣 hehehehe
Tekst super i zgadzam sie, ze edukacja dzieciakow to podstawa, rodzice czesto pomijaja te tematy ze swoimi dziecmi jakby sie czegos wstydzili. Nawet moja mama nigdy nie miala ze mna takiej rozmowy, wszystkiego dowiedzialam sie sama, glownie od starszych koleżanek lub z internetu. Aczkolwiek nadal uwazam, ze program 500+ jest zle dostosowany do potrzeb spoleczenstwa. To jest czyste rozdawnictwo pieniedzy ktorych nie ma, ludziom ktorzy czesto tych pieniedzy nie potrzebuja. Pomijam sytuacje samotnych matek, ludzi bardzo biednych i niepełnosprawnych. Sama znam takich ktorzy dobrze zarabiaja i 500+ dostaja a tak wlasciwie jest im to nie potrzebne..
No właśnie, jest tak jak piszesz. Wczoraj czytałam artykuł o tym, że dwunastolatka urodziła zdrowe dziecko. O tym jak czuje się mama (choć ciężko nazwać nastolatkę mamą) nie było ani słowa. A gdy w tym roku urodziły się sześcioraczki? Wszędzie w mediach głosili jak się czuje mama, czy dzieci są zdrowe. Choć bardziej rozśmieszały mnie artykuły w internecie ile to rodzice dostaną 500 plus. Jakby to wszystko załatwiało. A gdzie wsparcie (nie mam na myśli finansowego) dla młodych samotnych matek? Są różne rodziny, nie każdy potrafi zająć się samym sobą a co dopiero dzieckiem.
Do tej pory pamiętam komentarz ciotki na wakacjach, gdy miałam 12 lat i czas spędzałam z kuzynkami a opiekował się nami znajomy rodziny, miał około 27 lat. Powiedziała na głos, przy wszystkich, że na pewno niedługo wskoczę mu do łóżka. Wtedy mnie to nie ruszyło, nikt ze mną wcześniej nawet nie poruszył tematu seksualności. Ale jednak gdzieś głęboko we mnie ten komentarz siedzi, sprawia, że teraz, jako dorosła osoba czuje się zgorszona i to „dziecko we mnie” nadal się wstydzi. A jakbym faktycznie to zrobiła? W końcu, jakby nie było, takim komentarzem dała mi przyzwolenie. Skoro dorosły, który ma się… Czytaj więcej »
Niestety, mam podobne wrażenie. Jesteśmy z tym daleko, daleko do tyłu.
Choć uważam 500+ za program bardzo szkodliwy, nawet do głowy mi nie przyszło, by to on był komentarzem do tej sytuacji… Jeśli mowa o patologii – to tak jak wspomniałaś, jest to problem ze względu na wzorce. Właściwie mogłabym się podpisać pod tym wszystkim co napisałaś stwierdzeniem „racja” i tyle. Najłatwiej jest znaleźć jedno źródło problemu (szczególnie gdy obarcza winą „ich” nie „nas”). Ale ja jednak zawsze staram się widzieć cały obraz. I chyba dlatego lubię Twoje teksty ^^ Swoją drogą – bardzo pilnuję tego, by rozmawiać ze swoją córką. Zwłaszcza o prawie do szanowania siebie i do mówienia „nie”.… Czytaj więcej »
Pewne elementy do wychowania wprowadzam dzięki m. in. Tobie. Oraz innym mądrym osobom poznanym na instagramie. Serio. To prawo do mówienia „nie” oraz kwestie granic (chociażby że nie każde dziecko musi chcieć dawać buziaka) – innym oczywiste, ale jeszcze rok temu nie byłam na to tak wyczulona. Także internet bywa ok 😉
Przypomniała mi się sytuacja z podstawówki. Do naszej szkoły chodziła romka, Natalia. Z tego co pamiętam po 4, 5 klasie jej już nie widziałam na szkolnych korytarzach potem zobaczylam ja na ulicy z wózkiem i trpche starszym chłopakiem. I nie zaliczę przykładów ciąż koleżanka w wieku 16 lat w gimnazjum (dziś ma już 3), jej przyjaciółka w podobnym wieku.. Brak wzorców, brak innych perspektyw, niewystarczająca edukacja?? Chyba te czynniki u Nas na WDZ mieliśmy osobne lekcje chłopcy, dziewczyny. I Nas jedynie uczono o miesiączce. Dziękuję za ten tekst Aniu, choć trochę otworzył mi oczy. Smutne
Gość za gwałt dostaje zawiasy. A to Polska właśnie. Na klawiaturę cisną mi się same wulgaryzmy i złorzeczenia w tym momencie. Jednak powstrzymam się i napiszę tylko, że mam nadzieję, że po tym jak dziewczyna znowu zaszła w ciąże, to osobie, która wydała taki kuriozalny wyrok spadły w końcu klapki z oczu.
Dorastałam w biednej rodzinie. Nie patologicznej w sensie jakichś nałogów, nadużyć czy zaniedbań, ale momentami żyjącej wręcz na skraju ubóstwa. Takie dzieciaki są w szkole często stygmatyzowane i spędzane w swojego rodzaju getta – wy, biedaki, trzymajcie się razem, a my, dzieci bardziej uprzywilejowane będziemy się trzymać razem. Nawet nauczyciele inaczej patrzą na dzieci z tzw. trudnych rodzin. To moim zdaniem też jest duży problem – ignorowanie, lekceważenie w środowisku rówieśniczym tych dzieciaków, które statystycznie są najbardziej narażone na wykorzystanie, przemoc, które żyją w złych warunkach. Bo nie dość, że nie mają one dobrych wzorców w domu, to jeszcze w… Czytaj więcej »
Zgadzam się, że powinno być dostępne poradnictwo u lekarza ginekologa dla osób poniżej 18r.ż.bez udziału rodziców. I wystarczająco dobra edukacja o antykoncepcji. Prezerwatywy są skuteczne. Nie rozumiem ich negowania. Ale kwestia pisania leków takim osobom poniżej 18 bez zgody rodzica już nie jest taka prosta. Prawo jest takie, że przed wykonaniem jakiegokolwiek zabiegu osobie w wieku 16-18 lat musi być zgoda rodzica i zgoda tej Osoby. Wcześniej tylko rodzica. Nastolatki często nie są zorientowane w swoim stanie zdrowia, chorobach, wrodzonych i nabytych, wcześniejszym leczeniu. Piszę z doświadczenia jako lekarz. Tabletki to nie tylko antykoncepcja ale szereg skutków ubocznych i przeciwwskazań.… Czytaj więcej »
Nie neguję prezerwatyw, ale uważam, że potrzebny jest wybór. I zgadzam się, że antykoncepcja hormonalna to nie cukierki, ale wiele bystrzejszych dziewczyn uzyskuje tabletki do dermatologa na cerę i w ten sposób je zdobywa.Jak zawsze pokrzywdzone są te ze środowisk defaworyzowanych.
Bezpłatna antykoncepcja i poradnictwo sprawdza się dobrze w UK, dlaczego u nas miałoby być inaczej? 🙂
Mówiąc hańba, mam na myśli system, nie lekarzy. To rozwiązania systemowe nie pozwalają przez 18. r ż iść bez rodzica do ginekologa.
No i pamiętajmy, że ciąża i poród u dwunastolatki ma większe skutki uboczne niż tabletka.
Ja uważam że największą winę ponosi becna partia rządząca szkoła i rodzina. Patologia trzrpie dziecko za dzieckiem zamiast pracować. Uczy się młodych ludzi ze nie trzeba pracować bo państwo wszystko da. Mają za dużo czasu chleja leja się a dzieci są zostawi one samopas. Ale takich ludzi się teraz wspiera!! Zamiast pracującym ludziom dać 500 zł podwyżki i wspierać ich w ten sposób to rozdają pieniądze z naszych podatków nabombelki. Byłam kilka dni nad morzem i rodziny jakie tam widziałam to kompletna patologia wiesniactwo i dno. Piwko fajeczki głośna muzyka a dzieci porozrzucane po całej plaży. Obecna partia nie pozwoli… Czytaj więcej »
Kolejna, która we wszystkim widzi winę PiSu?
Co za nuda.
Jeśli potrzebujesz do czegoś mojego maila to ci go chętnie podam na jakims prywatnym kanale, nie zamierzam jednak świecić swoim zdjęciem na twoim, czy czyimkolwiek blogu.
A co do dyskusji o utrudnianiu dostępu do ekukacji seksualnej to szczerze mówiąc po twoim tekście o zaleceniach WHO, w którym pięć razy podkreśliłas pasujące ci fragmenty, a ani raz nie wspomniałaś o tych niewygodnych, widać, że piszesz pod tezę i poważna rozmowa i tak nie ma sensu.
Tajemnica lekarska? O ile mi wiadomo takich informacji nie można podawać do publicznej wiadomości bez zgody pacjenta (w tym przypadku rodziców dziewczynki). Mylę się?
Miesiąc przed 18 urodziłam dziecko. Nie uważałam to za tragedie i za koniec świata (tak jak inni myśleli, ze będę myśleć). Oczywiście była to wpadka, a gdyby nie ona pewnie nigdy nie zdecydowałabym się na dziecko bo ich wcześniej „nie lubiłam”. Od 16 roku byłam pod opieką ginekologa (na co namówiła mnie mama), bralam tabletki antykoncepcyjne i zabezpieczaliśmy się prezerwatywą. Zawsze! O ciąży dowiedziałam się przypadkiem na rutynowej wizycie u ginekologa. Nie spodziewałam się tego w ogóle. Myślałam ze te zabezpieczenia które stosowaliśmy dają mi 100% pewności. A tak nie było. Ginekolog powiedział mi se znajduje się tym małym %… Czytaj więcej »
Dzięki za tak fajny komentarz! 🙂 I ciesze się ogromnie, że córka sprawia ci wiele radości, życie różnie się układa. Ogromnie się też cieszę, że byłaś pod opieką ginekologa!
Według mnie zabrakło tutaj najważniejszego, a mianowicie: kto płacił za twoją antykoncepcję i utrzymanie dziecka? Nie każdy rodzic chce finansować takie wydatki swojemu dziecku, bo przecież powinno się przede wszystkim uczyć odpowiedzialności, a takie przerzucanie odpowiedzialności za swoje dziecko jest domeną osób niegotowych na bycie rodzicem. Ja sama nie jestem jeszcze matką, ale mam nadzieję, że jak będę mieć dzieci, nie będą się oni natykać na pedagogów promujących postawę roszczeniową, co ty właśnie robisz. Przed jakąkolwiek rozmową o antykoncepcji powinno się uświadomić, że to kosztuje, i jak ktoś podejmuje dorosłe życie, to niech je podejmuje, czyli tez potrafi na siebie… Czytaj więcej »
what? nastolatki i tak beda uprawiac seks, lepiej zaplacic za antykoncepcje niz pieluchy
Z punktu widzenia biologii (ale tylko biologii, co chciałabym podkreślić) im wcześniejsze rodzenie dzieci tym lepiej, stąd nasze prababcie miały ich po kilkanaścioro itp. Czemu się tak działo ? Właśnie poprzez brak wiedzy i dostępu do tej wiedzy, o którym piszesz. Moja przyjaciółka jest położną, w szpitalu w małym mieście, do którego trafia własnie bardzo dużo osób z okolicznych wsi. Od kiedy ruszył program 500+, za 9 miesięcy na porodówce było bardzo dużo rodzących, część z nich musiała leżeć na korytarzu, bo niestety, ale brakowało miejsc, średnia wieku rodzących 16-20 lat. Za kolejne 12-14 miesięcy powtórka z rozrywki, większość Pań… Czytaj więcej »
Marta, ja jestem totalnie przerażona. Tak naprawdę konkretnie.
Cześć,
Dla mnie to chore, że mężczyźni chcą gwałcić dzieci. Dla mnie to jest tak chore, że nawet jestem w stanie przymknąć oko na to, co się potem dzieje z pedofilami jak trafiają do więzienia. Dla mnie to jest jedna z najgorszych zbrodni, jaki można popełnić
Pozdrawiam,
Kasia
dla mnie chore jest to, że za to są zawiasy
Nie jesteś jedyna, którą łapią takie myśli. Ale powinno nas to motywować do zachęcania ludzi by szli na wybory i głosowali mądrze
Przeczytałem u Ciebie to samo, co nie raz pisałem w ostrych internetowych, albo podniesionym głosem mówiłem w realnych, dyskusjach. Świetny tekst. Tę dokładnie sprawę udostępniałem na fejsbuku, z komentarzem o tym, że nikt nie zainteresował się zdrowiem nastolatki. Pozdrawiam Cię serdecznie, Marcin
pozdrowienia 🙂
Tak! Też uwielbiam stwierdzenia w stylu „chciała to ma”. Przypomina mi sie od razu komentarz żony Trynkiewicza, ktora stwierdzila ze ci chłopcy sami chcieli do niego iść – dlatego nie żyja. Fuck logic. Zawsze mam takie poczucie, gdy slysze o tak mlodych dziewczynkach, ze współżyły juz z meżczyzna… staje mi w gardle klucha. Jak bardzo taka dziewczynka musiala potrzebowac milosci, ze szukala jej juz u faceta. Moze sie myle, nie jestem oczytana w tym, ale tak podpowiada mi moja glowa. Że zawodza rodzice głownie, brakiem czasu, rozmowy, reprymendy czegokolwiek. Brak jakiegokolwiek bodźca zeby to dziecko czulo sie zauważone i kochane.… Czytaj więcej »
pozdrowienia Kasia!
Dzieki za tekst. Aniu, popatrz takze na to, ze w Polsce jest najdrozsza antykoncepcja I dostep do niej (I ogolnie wizyty u ginekologa) jest mocno ograniczony.
hej hej, mówiłam o tym w bardzo obszernej pogadance na stories 🙂
Ogółem masz rację, ale to chyba że zdrowiem matki nie jest do końca tak, że nikt się nim nie interesuje tylko chyba nie można pisać nic konkretnego bo jest to tajemnica lekarska? Albo rodzice matki (bo przecież jest dzieckiem) nie wyrażą zgody. To mój domysł jedynie. Ponadto chyba poród jest w medycynie traktowany za coś naturalnego, więc tylko w przypadku komplikacji wspomina się o zdrowiu matki. Ale podkreślam – nie jestem lekarzem.
Powtórzę, nie wiem, nie zajmuję się tym zawodowo. Ale o ile, zdrowa matka to jednak tylko szpitalna statystyka, to już poród dziecka przez dziecko to już jakaś forma przestępstwa z urzędu. No i wydaje mi się, że gdyby mama miała jakieś komplikacje to też by o tym wspomnieni, ale skoro nie było? Osobiście uważam, że Twoja uwaga jest trafna, ale nie popadałbym w paranoję.
Najbardziej przykro mi kiedy ktoś nie miał wpływu na to jak się toczyło jego życie i gdzie się wychował a musi znosić konsekwencje tego przez całe życie. To tak jakby sąd nas niesłusznie skazał na dożywocie, ale nie ma za to żadnych odszkodowań. Myślę, że więcej niż szkoła dałyby jakieś akcje w mediach społecznościowych, np. wzruszenie opinii publicznej varial-ową akcją podobną do #metoo albo powstanie filmu na ten temat? Śmieszne jest dla mnie, że wiek zgody to 15 lat, ale do ginekologa można pójść w wieku 18 lat. Absurd jak w USA: dostanie prawa jazdy w wieku 16 lat, pójście… Czytaj więcej »
Ostatnio się dowiedziałam, że młodzież dopiero po 20 r.ż (20 kilka nie pamiętam dokładnie) ma jakąkolwiek świadomość konsekwencji. Wcześniej cała ich przyszłość i „reszta życia” kończy się za kilka dni, nie są w stanie uświadomić sobie ile trwają konsekwencje i jakie będą skutki.